Welke verdedigingswerken werden tijdens de Tweede Wereldoorlog in Den Haag door de nazi's gebouwd en hoe ging het eraan toe in de bunkers aan de kust? Dit en meer kregen de rappers van het Haags Hiphop Centrum maandag 8 april te horen bij een privétour door de bunkers van het Atlantikwall Museum in Kijkduin. Ze staan tijdens het Bevrijdingsfestival op het podium en leren voorafgaand hieraan over de impact van oorlog.

Het begint al te schemeren als de jongeren zich verzamelen aan de kust in Kijkduin. Achter het hotel NH Atlantic, verstopt in de duinen, ligt een kleine trap die leidt naar een zware ijzeren deur. Die geeft toegang tot een gangenstelsel van meer dan 130 meter lang. Het is één van de vele bunkers die onderdeel waren van de Atlantikwall, de verdedigingslinie die door Duitsland werd aangelegd tijdens de Tweede Wereldoorlog. De rappers die deze avond in Kijkduin zijn, staan hier niet voor niets. Love Kayee, Joe Last, D.Chesron, Benji en DJ Niek maken allemaal deel uit van de rapgroep van het Haags Hiphop Centrum. 'Tijdens het Bevrijdingsfestival hebben we elk jaar een showcase met het Haags Hiphop Centrum', zegt Gerard van den IJssel, één van de organisatoren van het festival. 'Het leek ons dit jaar goed om hen ook duidelijk te maken waarom het Bevrijdingsfestival er is. Wat we vieren die dag en wat oorlog eigenlijk betekent in een stad als Den Haag.'

Donkere tunnels
Dalia en Peter van het Atlantikwall Museum Den Haag verzorgen de rondleiding door de bunkers. Het is één van de vele musea langs de kust die de bunkers uit de Tweede Wereldoorlog onderhouden en openstellen voor het publiek. Peter opent met een introductie over het begin van de Tweede Wereldoorlog. De interesse wordt al snel gewekt, met name bij D.Chesron. De rapper blijkt zelf al aardig wat kennis te hebben over oorlog en reageert snel als Peter enkele vragen stelt.

Daarna gaat de groep de bunker in. De tunnels zijn donker en koel. Ze worden slechts verlicht door een paar lampen die om de zoveel meter aan het plafond hangen. 'Dat was tijdens de oorlog niet zo', vertelt Peter. 'Toen moesten soldaten hier lopen met zaklampen.' Ook wijst hij op de V-vorm van de tunnels. Die zijn op deze manier gebouwd vanwege de sterke structuur. Bovendien konden soldaten elkaar zo ook nog passeren.

Geschokte reacties
De rapgroep krijgt een uitgebreide rondleiding door de tunnels en de verschillende kamers in het ondergrondse stelsel. Slaapvertrekken die diep onder het duinzand begraven liggen, een uitkijkkamer die zwart is geschilderd om geen licht richting de overvliegende geallieerden te reflecteren en de ruimte waar een gigantisch kanon stond waarmee vliegtuigen uit de lucht werden gehaald.

De stemming onder de jongeren slaat duidelijk om door de rondleiding. Waar zij eerst nog lachend door de tunnels trokken, beginnen zij door de woorden van Peter de zwarte kant van oorlog te zien. Als hij vertelt dat ruim 90 procent van de Joodse mensen zijn opgepakt en maar 5 procent hiervan het heeft overleefd, reageren de rappers geschokt. Ongeveer 14.000 Hagenaren zijn op deze manier tijdens de oorlog om het leven gekomen.

Oorlog in Oekraïne
Maar Peter blijft niet alleen hangen in het verleden. Regelmatig maakt hij de vergelijking met oorlogen van tegenwoordig, met name de inval in Oekraïne. De loopgraven van toen lijken op die van vandaag. En de manier van oorlog voeren op de grond, hoewel meer geavanceerd, blijft vaak nog hetzelfde. Op een gegeven moment spreekt hij de 12-jarige Benji aan en vertelt hij hem dat leeftijdsgenoten van hem destijds ook met een raketwerper de straat op werden gestuurd, om van zo dichtbij mogelijk tanks op te blazen.

Toch wordt er geregeld ook gelachen. Peter maakt in zijn tour over wat luchtigere onderwerpen de nodige grappen, zoals wanneer hij spreekt over een oude waterpomp die de Duitsers in de bunker hebben geïnstalleerd. Als hij vertelt dat de pomp ook werkt als je erop klopt, valt voor bijna de hele groep het kwartje dat de kraan waarop de pomp is aangesloten, achter een muurtje zit. Behalve voor Love, die na een paar minuten en zelfs een verhaal over een op spraak aangestuurde pomp nog steeds niet doorheeft dat Peter stiekem telkens het water aanzet.

'Heel veel geleerd'
Het is alweer donker buiten als de rondleiding eindigt. In de verte is het licht van het reuzenrad op de Pier al goed te zien. De rappers zijn een ervaring rijker. 'Ik vond het echt enorm leerzaam', reageert Love Kayee. 'Toen ik hierheen kwam, had ik niet verwacht dat het iets voor mij zou zijn. Maar aan het einde was ik nog superenthousiast. Ik heb echt heel veel geleerd en ben daar heel dankbaar voor.'

Benji sluit zich daarbij aan. 'Het is heel apart om dit allemaal zo te zien en te bedenken wat hier allemaal is gebeurd', aldus de rapper. D.Chesron denkt er mogelijk ook nog wat inspiratie uit te halen. 'Ik vind de Tweede Wereldoorlog altijd erg interessant en het is dus goed om het zo te zien en erdoorheen te kunnen lopen en het ook te ervaren.'

Dicht bij huis
Van den IJssel is eveneens positief over de tour. 'Dit heeft heel veel indruk op ze gemaakt', constateert de organisator. 'Je zag dat ze halverwege de rondleiding opeens het besef kregen: hé, die oorlog van toen lijkt heel erg op de oorlogen die we nu overal in de wereld zien. Toen beseften ze opeens dat het heel dicht bij huis is. Dan zie je ze denken over hoe het was geweest als de oorlog niet was afgelopen en er nu nog oorlog was geweest.'

Hij hoopt dan ook dat de rappers deze ervaring meenemen naar het festival. 'Het brengt die geschiedenis veel dichter bij ze en daarmee ook de waardering voor de vrijheid die we hier hebben.'